Urząd Miasta Nowego Sącza

Kirkut

Pierwszy kirkut żydowski w Nowym Sączu znajdował się na skłonie szkarpy miejskiej naprzeciw synagogi i nosił miano "okopiska żydowskiego". Obecny, przy ul. Tarnowskiej, założony został przy końcu XIX w., poszerzony w 1926 r. Otoczony jest murem z wejściem od ul. Rybackiej. 

Płyty nagrobne na mogiłach - macewy - ustawione są pionowo i skierowane w stronę południowo-wschodnią w kierunku Jerozolimy. Znaczone są gwiazdą Dawida i napisami w języku hebrajskim. Współczesne - niejednokrotnie w języku polskim. Do końca XIX w. widniały na nich tylko imiona zmarłych, po tym czasie umieszczano również nazwiska. Macewy zdobione są płaskorzeźbionymi motywami, których symbolika przedstawia znaczenie zmarłego w społeczności żydowskiej. 

Płaskorzeźbione macewy są jednym z niewielu przejawów plastyki żydowskiej. Okupanci hitlerowscy stosując brutalne środki likwidacyjne wobec Żydów tak samo postąpili z nagrobnymi macewami z sądeckiego kirkutu. Użyli ich jako kamieniarskiego materiału budowlanego, także do brukowania ulic. Widoczne na sądeckim kirkucie macewy w przeważającej części ustawione zostały po 1945 r. Ze starych grobowców zachował się grób zmarłego w 1875 r. zamieszkałego w chwili śmierci w Nowym Sączu cadyka-cudotwórcy rebbe Chajima Halberstama, do którego do dzisiaj pielgrzymują Żydzi hasydzi. 

Sądecki kirkut był w latach 1940 - 1945 r. miejscem egzekucji, także masowych dokonywanych przez hitlerowców na ludności żydowskiej miasta i okolicy, również na Polakach. Miejsce masowych kaźni upamiętnione jest pomnikiem-obeliskiem odsłoniętym 18 czerwca 1959 r. na którym umieszczono napis "Ofiarom hitlerowskiego barbarzyństwa i bohaterom walki o wolność narodu polskiego 1939-1945 r."

Zbigniew Zieliński 
"Nowy Sącz, Przewodnik po zabytkach", 
Koło Przewodników Oddziału PTTK "BESKID" w Nowym Sączu, 
Nowy Sącz 1994 r.