Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

Pierwsi Niepodlegli (V): Józef Giza

Prezentujemy kolejną z cyklu krótkometrażowych impresji filmowych, realizowanych w ramach projektu edukacyjno-badawczo-filmowego „Pierwsi Niepodlegli”, odbywającego się w miastach, które już pod koniec października 1918 r. zrzuciły jarzmo zaborcze. Tym razem historia generała z organizacji „Wolność” - Józefa Gizy.  

Zapraszamy do obejrzenia filmu krótkometrażowego o późniejszym dowódcy pułków strzelców podhalańskich, Górnośląskiej Obrony Narodowej, a podczas II wojny św. na Bliskim Wschodzie i Zachodzie m.in. dowódcy 5. Wileńskiej Brygady Strzelców i 7. Dywizji Piechoty:  

 


Przeprowadzenie jesienią 1918 roku zwycięskich zrywów niepodległościowych w sposób bezkrwawy nie oznacza, że odbyły się one bez oporu ze strony zaborców i aktów odwagi ze strony polskich uczestników tych przewrotów. Właśnie minęła 53. rocznica śmierci  gen. Józefa Gizy, sądeczanina, współtwórcy  Organizacji „Wolność” w szeregach c. k. armii, który - jako jeden z dwóch tylko żołnierzy - odznaczony został  Krzyżem Walecznych za heroiczną postawę podczas pamiętnej nocy z 30 na 31 października 1918 r. w Tarnowie. 

 

 

***

Józef Giza - ur. 3 marca 1887 r. Dąbrówce Polskiej - zm. 16 sierpnia 1965 r. w Londynie. Generał brygady Wojska Polskiego. Absolwent I Gimnazjum i członek Polskich Drużyn Strzeleckich w Nowym Sączu. W czasie I wojny światowej służył w 20. Galicyjskim pułku piechoty - kolejno na froncie serbskim, rosyjskim i włoskim. W listopadzie 1916 r. był współzałożycielem niepodległościowej konspiracji (Organizacja WOLNOŚĆ), w tym pułku, a podczas antyaustriackiego przewrotu w Tarnowie w październiku 1918 r. - jako porucznik - był dowódcą 1. kompanii 20 p. p. Jeden  z dwóch oficerów batalionu zapasowego 20 p.p, odznaczony Krzyżem Walecznych za  odważną postawę podczas tarnowskiego zrywu z 30/ 31 X 1918.

W Wojsku Polskim przez wiele lat służył w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich, m.in. jako adiutant pułku podczas wojny z bolszewikami. Od 1927 r. był dowódcą baonu Korpusu Ochrony Pogranicza, potem m.in. zastępcą dowódcy 2. Pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku (1932-1935), dowódcą 3. Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku (1935-1938), Górnośląskiej Brygady Obrony Narodowej (w 1938 r. odzyskiwała Zaolzie) i zastępca dowódcy 55. Dywizji Piechoty podczas kampanii wojennej 1939 r. Józef Giza uniknął niewoli i przedostał się na Węgry, gdzie był zastępcą Przedstawiciela Wojska Polskiego w Budapeszcie. Od 1940 r. był w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Komendant Centrum Wyszkolenia Armii na Bliskim i Środkowym Wschodzie, dowódca 5. Wileńskiej Brygady Strzelców i 7. Dywizji Piechoty we Włoszech. Generał brygady (w 1944). Pozostał na emigracji w Anglii. Spoczywa na cmentarzu Gunnersbury w Londynie.

Został Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości. Jego syn, Mieczysław, poległ we wrześniu 1939 r. w bitwie pod Radłowem.

Biogram Józefa Gizy powstał na podstawie opracowania Jerzego Gizy. 

Jednym z partnerów projektu „Pierwsi Niepodlegli” jest miasto Nowy Sącz. 

 

 

 

***

„Pierwsi Niepodlegli” to makroregionalny, dwuletni (2017-2018) projekt badawczo-edukacyjno-filmowy, mający na celu skuteczne przywrócenie wspólnocie narodowej pamięci o serii niesłusznie zapomnianych, zwycięskich zrywów niepodległościowych w ówczesnej Galicji i na Śląsku Cieszyńskim, dzięki którym polskie instytucje przejęły tutaj pełną władzę z rąk zaborców jako pierwsze w całym kraju, kilkanaście dni wcześniej niż w Warszawie. To właśnie obszar między Cieszynem a Sanokiem był bowiem pierwszym realnie niepodległym regionem obszarem w odradzającej się, po okresie zaborów, Rzeczpospolitej. 

Wydarzenia z października 1918 r. są jednak wciąż szerzej nieznane naszym rodakom. Tymczasem pozostają do dziś wzorcowym przykładem obywatelskiej aktywności i szlachetnej współpracy ponad podziałami – nie powiodłyby się bez współdziałania na co dzień wręcz wrogo się traktujących środowisk i stronnictw, a także bez ich kooperacji w skali całego makroregionu. Te wspólnie podjęte na rzecz Ojczyzny wysiłki najlepiej ilustruje fakt, że np. sporą część wyzwolicieli Tarnowa stanowili… sądeczanie, a na czele przewrotu wojskowego w Krakowie stanęli tarnowianie. Nawiązując do tych faktów, inicjatorzy projektu chcą wspomóc integrację wewnętrzną i zewnętrzną uczestniczących w nim wspólnot lokalnych oraz wzmocnić – wokół chlubnych wydarzeń historycznych – ich wspólną, regionalną i ogólnonarodową tożsamość. 

Ożywiając pamięć o pionierskich zasługach dla Niepodległej, organizatorzy chcą przypomnieć także, że nasz region pozostawał najdłużej zniewoloną częścią Polski. Został też najbardziej doświadczony w trakcie I wojny światowej. W szczególny sposób projekt adresowany jest do społeczności następujących miast/ subregionów Małopolski: Cieszyna, Krakowa, Nowego Sącza, Rzeszowa, Tarnowa, Wadowic i Zakopanego/Nowego Targu a także Bochni, czy Sanoka, czyli do wszystkich ośrodków, które już 31 października 1918 r. lub dnia następnego realnie wybiły się na niepodległość. 

W następnej kolejności projekt kierowany jest także do mieszkańców innych miejscowości Małopolski, Śląska Cieszyńskiego i Podkarpacia, które odzyskiwały wolność w pierwszych dniach pamiętnego listopada 1918 r.

 

Szczegóły projektu na stronie internetowej: PIERWSI NIEPODLEGLI  

Autor: Biuro Prasowe UM/AM
Dodano: 2018-08-17 14:10:58