Urząd Miasta Nowego Sącza

Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

Dni Republiki Czeskiej w Nowym Sączu

W dniach 9-16 grudnia odbędą się w Nowym Sączu Dni Republiki Czeskiej. Organizatorami cyklu interesujących imprez kulturalnych są: konsul generalny Czech w Katowicach Josef Byrtus, marszałek małopolski Janusz Sepioł, prezydent miasta Józef Antoni Wiktor, dyrektor Czeskiego Centrum Kultury w stolicy Renata Górecka oraz Instytut Karpat przy MCK "Sokół". W programie m.in. pokazy najwybitniejszych czeskich filmów, obsypanych wieloma prestiżowymi, w tym Oskarami.

Uroczyste otwarcie Dni zapowiedziano na 9 grudnia o godz. 17.30 w sądeckim "Sokole". Opowieściami znad Wełtawy podzielą się konsul Josef Byrtus, artysta Bronisław Firla, publicysta Leszek Mazan (długoletni korespondent PAP w Pradze, znany szwejkolog), red. Zbigniew Krzysztyniak i Antoni Kroh, literat, a także tłumacz literatury słowackiej.

W tym dniu zaplanowano również recital solistki operetkowej Olgi Prohazkowej oraz wernisaż wystawy Bronisława Firli (malarstwo, grafika komputerowa, rysunek). Następnie w restauracji "Panorama" organizatorzy zapraszają – pod hasłem "Czeskie piwo na żywo" – na wybornego pilsnera i knedliczki (w dobrej cenie).

Dlaczego Dni Czeskie akurat w Nowym Sączu? Jest wiele powodów. Nasze miasto, którego ma szczególne powody wdzięczności wobec Czech. Nie kto inny tylko król czeski, Wacław II z dynastii Przemyślidów, wydał dokumentu lokacyjny dla miasta Nowego Sącza w 1292 roku. Podpis czeskiego władcy widnieje na metryce grodu. Na dodatek Nowy Sącz był jedynym miastem założonym przez Wacława podczas jego jednoczesnego panowania na tronie w Pradze i Krakowie. Łączy nas zatem początek dziejów miasta, tak jak Mieszka I, pierwszego historycznego władcę Polski połączyło małżeństwo z księżniczką czeską Dąbrówką (Dobrawą).

Założyciel Nowego Sącza – Wacław II.

W reprezentacyjnej sali Ratusza w Nowym Sączu widnieje duże malowidło przedstawiające uczących się na zamku nowosądeckim synów króla Kazimierza Jagiellończyka, którzy pod okiem Jana Długosza i Kallimacha - z dala od zgiełku wawelskiego dworu – pobierali tu przez kilka lat edukację.
Jeden z tych wychowywanych w Nowym Sączu królewiczów – Władysław Jagiellończyk, wnuk Jagiełły, objął w 1471 r. tron czeski, a dynastię jagiellońską w Pradze kontynuował potem jego syn Ludwik.

Brama do Zamku Hradczańskiego, gdzie włodarzem był wychowywany w Nowym Sączu król Władysław Jagiellończyk.

Od wieków obecna w nowosądeckim regionie była czeska kultura. W historii miasta Nowego Sącza złotymi zgłoskami zapisali się burmistrzowie pochodzenia czeskiego.
Wspomnieć tu należy doktora Karola Slavika, zasłużonego burmistrza Nowego Sącza w latach 1887-1894; kierował on m.in. uroczystościami 600-lecia N. Sącza i 100-lecia konstytucji 3 Maja. W 1894 podczas wielkiego pożaru miasta (spłonął wtedy doszczętnie stary ratusz) rana odniesiona przez burmistrza-doktora spieszącego z pomocą podczas akcji ratunkowej przyczyniła się do jego śmierci. Jego pogrzeb na cmentarzu komunalnym zgromadził wiele tysiące wdzięcznych sądeczan.

Czeskimi korzeniami legitymował się inny zasłużony burmistrz Nowego Sącza (w latach międzywojennych XX wieku) - Roman Sichrawa, adwokat. W grudniu 1939 gestapo zażądało od Sichrawy wykazu 10 najważniejszych obywateli miasta jako zakładników; Sichrawa wpisał na listę 10 razy swoje nazwisko.

Znanym Czechem w Nowym Sączu był w XIX wieku proboszcz największej sądeckiej parafii (obecnie bazyliki kolegiackiej) św. Małgorzaty - Jan Machaczek. Upowszechnił on kult obrazu Przemienienia Pańskiego z sądeckiej fary, tzw. Prawdziwego Oblicza Chrystusa namalowanego w średniowieczu przez mistrza z Pragi. Dziś sierpniowy odpust ku czci Przemienienia Pańskiego jest największym w diecezji tarnowskiej.
Wspomnieć należy także o wielu mieszczanach, rzemieślnikach, kupcach i artystach, którzy przybywając z Czech znaleźli nad Dunajcem i Kamienicą swoją "małą ojczyznę".

Znacznie skromniej wyglądają sądecko-czeskie kontakty gospodarcze. Do Czech eksportuje swoje okna dachowe firma Fakro, mająca blisko 20 proc. rynku światowego w tej branży. Na Czechy trafiały komputery z nowosądeckiego Optimusa, nasze jabłka i inne owoce. W latach 70. i 80. sporo sądeczan pracowało w stolicy Czech w przedsiębiorstwie CKD, produkującym m.in. tramwaje, lokomotyw i wagony do metra.
Czeskie miasta, nie tylko Praga, ale np. Karlove Vary, Cesky Raj, Cesky Krumlov, są punktem docelowym wielu wycieczek i wyjazdów turystycznych (np. z cyklu "Śladami cesarstwa habsburskiego"), organizowanych przez sądeckie biura turystyczne.

W br. artyści z Czech występowali podczas Starosądeckiego Festiwalu Muzyki Dawnej (część tej imprezy odbywała się w Nowym Sączu), a wcześniej podczas Festiwalu i Konkursu Sztuki Wokalnej im. Ady Sari w Nowym Sączu. Kilka lat temu na Festiwalu "Święto Dzieci Gór" gościliśmy w Nowym Sączu zespół Vonicka z Pragi – Kurnatic. W latach 90. XX wieku w teatrze w czeskim Cieszynie występował sądecki aktor Zenon Stramski.

Prawdziwym ambasadorem Czech w Polsce jest nasz sądecki krajan, red. Leszek Mazan, koneser czeskiego piwa i znakomity szwejkolog, który opowiedział kiedyś czeski dowcip:
"Nieprawdą jest, że mężczyzna myśli tylko o jednym. Czasami myśli jeszcze o piwie, a najlepiej dwóch".

Zazdrościmy Czechom nie tylko wybornego piwa. Z podziwem patrzymy na poziom czeskiego sportu: hokeistów, piłkarzy, tenisistów, kajakarzy górskich. W tych dyscyplinach dzieli nas istotna różnica.

Władze miasta dostrzegają olbrzymie możliwości zintensyfikowania kontaktów miast i gmin południowej Polski. Nowy Sącz chce w tej inicjatywie odgrywać czołową rolę. Miasto ma ku temu pewne predyspozycje, kontakty, tradycję, atuty w postaci wyższych uczelni, ciekawej kultury. Prezydent Józef A. Wiktor myśli o znalezieniu dla Nowego Sącza – w porozumieniu z władzami czeskimi - miasta partnerskiego, o porównywalnej wielkości i potencjale, z bogatą kulturą i historią. Mógłby to być np. historyczny Zbraslav – dziś dzielnica Pragi, gdzie w tamtejszym klasztorze cystersów pochowany jest król Wacław II, założyciel miasta Nowego Sącza. Zbraslav, mimo przyłączenia do Pragi zachował charakter prowincjonalnego miasteczka (ze starą zabudową oczywiście), byłby więc dla Nowego Sącza dobrym partnerem.

W teatrze w czeskim Cieszynie występował sądecki aktor i gawędziarz Zenon Stramski (razem z Heleną Vondrackovą).